Vali Taşkesen, Tunceli Belediyesi'nce yaptırılan Seyit Rıza heykeli için önce suç duyurusunda bulundu, ardından da 'Atatürk'ün komutanıykeni güvenlik güçleriyle girdiği çatışmada öldürülen Topal Osman'ın heykeli Giresun'a dikiliyorsa, Tunceli halkı için dini ritüel olan Seyit Rıza'nın heykeli de dikilmeli' dedi.

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın Sakarya mitinginde yeniden gündeme getirdiği Dersim isyanına ilişkin tartışmalar dinmiyor.

Bu kez de Tunceli Valisi Mustafa Taşkesen, Dersim isyanının 'elebaşı' olduğu gerekçesiyle idam edilen Seyit Rıza hakkında ezber bozan açıklamalar yaptı. AKŞAM'a konuşan Vali Taşkesen, 'Mustafa Kemal Atatürk'ün Muhafız Alayı Komutanıyken, Trabzon Milletvekili Ali Şükrü Bey'i öldürüp, güvenlik güçleriyle girdiği çatışmada hayatını kaybeden Topal Osman'ın heykeli Giresun'a dikiliyorsa, Tunceli halkı için dini bir ritüel olan Seyit Rıza'nın heykeli de dikilmeli' dedi. Daha önce Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı ve Giresun Valiliği görevlerinde bulunan Taşkesen'in açıklamaları şöyle:

VALİLİK MAKAMINDA İKİ ŞAPKAM VAR

- Bu topraklar çok dramatik olaylara sahne oldu. 1935 ila 1938 yılları arasında yaşanan ve tarihe 'Dersim isyanı' adıyla geçen süreç, bu olayların en kanlı bölümü. Dersim isyanının elebaşı olduğu gerekçesiyle tartışmalı bir yargılama sürecinin ardından Kasım 1937'de asılarak idam edilen Seyit Rıza, aradan 73 yıl geçmesine rağmen Tunceli halkının gözünden ve gönlünden silinmemiştir. Çünkü; Seyit Rıza her şeyden önce dini bir ritüel. Peygamber soyundan gelen bir Alevi dedesi. 

- Temsil ettiğim valilik makamında iki ayrı şapkam var. İlki devleti ve hükümeti, diğeri ise Tuncelilileri temsil ediyor. Devletin valisi olarak, bir isyanın elebaşı olduğu gerekçesiyle idam edilen ve hakkında 'iade-i itibar' kararı bulunmayan Seyit Rıza'nın heykeli için suç duyurusunda bulunmak zorundayım. Ben rutin bir işlemi yerine getirdim ve konuyu yargıya havale ettim.

FARKLILIKLARI GÖZ ARDI EDEMEYİZ

- Milleti temsil eden ikinci şapkama gelince; ben bu koltukta Tuncelililere hizmet etmek için oturuyorum. Bu hizmet milletin farklılıklarını ve değerlerini göz ardı edilerek yapılamaz. Tuncelililer, peygamber soyundan gelen, Alevi dedesi olarak önemli bir dini figür olan
Seyit Rıza'yı isyancı kimliğiyle değil bu özellikleriyle ruhani bir lider olarak görüyor. Seyit Rıza'nın heykelinin bulunduğu yer adeta bir 'ziyaret' yeri gibi.

- Bu ülkede Mustafa Kemal Atatürk'ün Muhafız Alayı Komutanlığı'nı yaparken bir milletvekilini öldürüp güvenlik güçlerine teslim olmayıp hükümete başkaldıran Topal Osman'ın heykeli Giresun'a dikiliyorsa, Seyit Rıza gibi manevi bir liderin heykeli de Tunceli'ye dikilebilmeli. Devlet tutarlı olmak zorundadır. Bu heykel devletle Tunceli halkının kucaklaşmasının önemli bir adımıdır.

Yargılama 14 gün sürdü

Dersim'in Lirtik Köyü'nde 1862'de doğan Seyit Rıza, yörenin önemli aşiret önderlerinden Seyit İbrahim'in oğlu. Tunceli Kanunu kapsamında 1936'da bölgeye çok sayıda asker sevk edilmesi ve yeni karakollar inşa edilmesi üzerine Seyit Rıza, General Abdullah Alpdoğan'dan inşaatlara son verilmesini istedi. Ancak Alpdoğan, inşaatların devam edeceğini bildirdi. Ortam gerilince aşiretlere yönelik operasyonlar başlatıldı. Seyit Rıza'nın arabulucu olarak Elazığ'a gönderdiği oğlu Bıra İbrahim bir asker tarafından öldürüldü. Seyit Rıza da 1937'de hükümet yetkilileriyle görüşmek üzere gittiği Erzincan'da tutuklandı. 14 günlük yargılamanın ardından 18 Kasım 1937'de idam edildi.

Giresunlular 'kahraman' diyor

1883 Giresun doğumlu 'Topal Osman', Atatürk'ün, 19 Mayıs 1919'dan itibaren yanından ayırmadığı Muhafız Kıtası Komutanı'ydı. Zamanla kontrolden çıkan 'Topal Osman' 1923'te Trabzon vekili Ali Şükrü Bey'i boğarak öldürdü. Dönemin Başbakanı Rauf Orbay, Atatürk'ten 'Topal Osman'ın yargılanması için izin aldı. Ancak, Topal Osman güvenlik güçleriyle girdiği çatışmada vuruldu. Cesedi günlerce teşhir edildi.

Polise, 'Müdahale etmeyin' dedim

- Yürürlükteki mevzuatlarda heykellerin dikilip kaldırılması konusunda bir düzenleme yok. Bu konuda önemli bir hukuki boşluk var. Tunceli Belediyesi tarafından yaptırılan Seyit Rıza heykeli de aynı hukuki boşluktan hareketle dikildi. Birileri 'polis müdahale eder, devletle halk karşı karşıya gelir' diye hesap yapmış olabilir. Ancak; bu konuda son derece hassas davrandık. Tunceli Valisi olarak heykelin açılışına müdahale edilmemesi için polise talimat verdim. Böylece birilerinin Seyit Rıza heykelinin açılışını siyasi bir ranta dönüştürmelerinin önünü de kesmiş olduk.

Ersin BAL - Kadir MERKİT / TUNCELİ